Fotoproject Frank & Fien

Frank is 7 jaar en Fien is 6 maanden als ze samen een grote commitment aangaan. Frank heeft autisme en Fien is een jonge poedel in opleiding om Frank te gaan helpen. Fien is geen officiële hulphond, maar ze zal alles gaan leren wat hulphonden ook leren. Dit is een intensief meerjarentraject waarbij een succesvol verloop niet vooraf gegarandeerd is. Ik volg Frank en Fien tijdens dit onzekere, ingewikkelde, tijdrovende, maar mooie avontuur.

Frank is een lieve en knuffelgrage jongen. Maar hij is ook vaak moe, huilt veel en maakt weinig contact. Bijna altijd is Frank gespannen, maar dieren hebben een bijzonder effect op hem. Daarom was Happy een tijdje de therapiehond van Frank. Helaas stopte het hiervoor benodigde PGB, waardoor Frank Happy kwijtraakte.

Huishond Marly was op dat moment al te oud en te ziek om de taak van hulphond over te nemen, en op een dag overleed hij. Hij maakte hiermee plaats voor de piepjonge Fien. Maar Fien verscheen niet van de ene op de andere dag. Een lange zoektocht naar een officiële, geschoolde hulphond voor Frank ging hieraan vooraf.

Maar het wil niet lukken. Frank voldoet niet aan de vele eisen voor het toekennen van een hulphond, een enorme teleurstelling voor het hele gezin. Na een jaar bellen met allerlei instanties, besluit de moeder van Frank dat het genoeg is geweest. Ze gaan het zelf regelen! Er komt bij deze beslissing veel meer kijken dan je in eerste instantie zou vermoeden. Intensieve trainingsjaren zullen volgen en de hele familie moet zich laten omscholen. Toch zetten ze door. De familie vindt de lieve, rustige poedelpup Fien en het hulphond-avontuur begint.

Fien is in eerste instantie een maatje voor Frank, zoals Marly dat ook was. Maar ondertussen wordt er hard gewerkt. Fien wordt opgeleid, ze zal straks Frank moeten helpen wanneer hij een woedeaanval krijgt, of wanneer hij verdrietig is, of wanneer hij niet goed oplet in het verkeer. Een behoorlijke verantwoordelijkheid waar ze voor klaargestoomd wordt en waar ze niet zelf voor heeft gekozen. Het is soms schipperen tussen de behoeftes van Frank en de behoeftes van Fien.

Ik vind het bijzonder om te zien hoe Frank mij en mijn fotoproject accepteert in zijn leven. Hij lijkt het leuk te vinden dat ik er ben en dat ik met hem en zijn familie mee op pad ga. Ik laat hem tussentijds vaak foto’s zien en die vindt hij altijd mooi. Ik ben benieuwd waar dit fotoproject ons zal gaan brengen. Ik probeer nog niet te veel in resultaten en presentaties te denken en ik laat het avontuur van Frank en Fien bepalen hoe de fotoserie zich verder ontwikkelt. Het is een mooie oefening in geduld voor mij, ik probeer voor nu vooral te genieten van de zoektocht en de vrijheid van deze bijzondere fotoserie.

Franks fantasiewereld is fascinerend. Een groot blad kan een dinosaurusvoet worden en zoiets kan Frank een hele wandeling lang blijven intrigeren. Frank stelt moeilijke vragen en vertelt fantasierijke verhalen. Frank weet wat echt goed kijken is en hij maakt de wereld in zijn hoofd een beetje mooier. Ik zelf vind het heerlijk om naar zijn verhalen te luisteren, hij neemt me mee zijn fantasiewereld in.

Franks ontwikkeling staat ondertussen niet stil. Het is naast een jongetje met autisme ook gewoon een jongetje van 7 jaar, hij groeit en ontwikkelt en zijn behoeftes en gedrag veranderen. Dit maakt het opleiden van Fien uitdagend. Fien zal met Franks behoeftes mee moeten groeien, en moeten leren anticiperen op wat gaat komen.

De familie gaat een weekendje naar Texel en Fien wordt zichtbaar steeds meer een echte hulphond. Ze loopt netjes samen met Frank op de boot, ze speelt met Frank in de duinen, de kinderen lachen om Fien in de auto.
Maar toch heeft ze nog een lange weg te gaan, ze moet nog leren altijd alert te blijven. Frank moet haar prioriteit zijn, no matter what, en dat valt niet mee voor een jonge pup die zelf nog de wereld aan het ontdekken is.

Hier op Texel fotografeer ik voor het eerst niet alleen Frank en Fien, maar ook zus Sofie en broer Stijn. Het is voor Sofie en Stijn niet altijd makkelijk om een broertje te hebben die zoveel aandacht opeist. Vooral Sofie vindt het fijn wanneer ik besluit foto’s van haar alleen te maken voor een andere fotografie-opdracht waar ik op dat moment aan werk. Toch is het Frank die het ritme van de dag bepaalt. Zolang het nog goed gaat met hem, kunnen Sofie en ik door met fotograferen.

Een onverwachte regenbui laat enorme plassen achter op de parkeerplaats en ik vraag Frank en Sofie wat we daar mee kunnen doen. De kinderen zijn niet bang voor een beetje regenwater en er volgt een heleboel waterplezier. Franks autisme speelt op zulke momenten nog nauwelijks een rol, ik ben nu gewoon op stap met een groepje blije ​kinderen. Zoals het nu is, zou het wel wat vaker mogen zijn. Frank vermaakt zich opperbest en Fien is nu dus eventjes vrij. Ze mag voor eventjes een gewone huishond zijn.

Maar later op de dag slaat onvermijdelijk de vermoeidheid toe bij Frank en wordt het tijd om af te ronden. Ik portretteer op dat moment de drie kinderen samen, maar Frank gaat al een beetje zijn eigen gang. Franks moeder overweegt hem te corrigeren maar bedenkt op tijd ‘nee, Frank mag gewoon zichzelf zijn binnen dit project’ en we laten het gaan zoals het gaat. Voor Fien betekent een vermoeide Frank dat zij aan het werk moet, haar werkpauze is weer voorbij.

Eenmaal thuisgekomen is het tijd om door te pakken met de training van Fien. De volgende stap is dat Frank de leiding over moet gaan nemen in de wekelijkse training die Fien voorheen deed met Franks moeder. Iedere maandag komt er een hondentrainer naar het gezin toe en doen Frank en Fien samen oefeningen. Op deze foto oefenen Frank en zijn moeder met Fiens gedrag in het verkeer.

Ik probeer mezelf onzichtbaar te maken en ik zie de toewijding van het drietal dat voor me loopt. Het is hard werken voor ze, en het is doorzetten, want ondanks die toewijding zie ik ook hoe Fien alleen naar Franks moeder kijkt in het verkeer, en ik zie hoe Frank meer met zichzelf bezig is dan met de training. Frank en Fien zijn al ver gekomen, maar ze hebben nog een lange weg te gaan.

Een andere nieuwe oefening vindt plaats in de achtertuin en garage van het gezin: Frank gaat zich verstoppen en Fien moet hem zoeken. Het tweetal volgt alle instructies van de trainer braaf op, maar deze besluit de opdracht sneller dan verwacht af te ronden omdat ze ziet dat Frank zijn concentratie begint te verliezen.

Het is een wankel evenwicht, het zoeken naar de juiste manier van training, progressie maken zonder Fien te overvragen en zonder Frank uit te putten. Je zou willen dat mensen die vaker met dit bijltje hebben gehakt het gezin 24/7 bij zouden staan in dit proces, maar dat station is lang geleden gepasseerd. Frank en zijn moeder zullen, met een klein beetje hulp van de hondentrainer, zelf uit moeten vinden hoe ze verder moeten trainen met Fien.

Toch houden ze vol en Frank en Fien trainen maarliefst 2,5 jaar onafgebroken door om een gouden duo te worden. Maar langzaam aan begint al dit trainen zijn tol te eisen bij Fien. Fien wordt overgevoelig voor vanalles en nog wat, en het lijkt steeds vaker alsof ze het trainen met tegenzin doet. Fien wordt bang voor vuurwerk, voor drukte, voor geluiden, voor Sinterklaas, voor winkels, de lijst met angsten wordt langer en langer.

Er moet iets veranderen. Franks moeder maakt zich veel zorgen. Fien is bij het gezin gekomen om Frank te helpen, maar het is nooit de bedoeling geweest om Frank gelukkig te maken ten koste van het geluk van Fien.

Er wordt een tussenoplossing gezocht, het kleine zwarte poedeltje Maggy (het gezin noemt haar liefkozend ‘de handtas’) komt bij het gezin wonen. Maggy kan Fien laten zien hoe je je als hond gedraagt als je niet aan het werk bent. Maggy moet Fien leren te ontspannen en laten zien hoe je kunt spelen als een hond. Soms lijkt dit even te werken, maar na een aantal maanden gaat het nog steeds niet substantieel beter met Fien.

De moeder van Frank hakt een knoop door, Fien hoeft voorlopig niet meer te trainen en wordt voor nu een gewone huishond net als Maggy. Een hele pijnlijke beslissing als je bedenkt hoeveel tijd, geld en energie er is gestoken in dit project. Maar het geluk van Fien wordt boven de hulphond-droom gesteld.

De maanden verstrijken en even lijkt het alsof alles is opgelost. Maar dan komt er opnieuw een breekpunt. Fien gaat met oud en nieuw volledig door het lint en ze zit de periode daarna alleen nog maar trillend onder de keukentafel. Het gezin is ten einde raad en spreekt met allerlei specialisten en hondentrainers, maar niemand kan echt helpen.

Ondertussen loopt ook de stress bij Frank en de spanning binnen het gezin op door alle zorgen om Fien. Waar Fien ooit hielp om Frank te ondersteunen is ze nu onbedoeld zelf een zorgenproject van Franks moeder geworden. In een hoek gedreven door de situatie kan Franks moeder na een aantal maanden van lijden niet anders beslissen dan Fien een tijdje uit huis te plaatsen om allemaal tot rust te komen. 

Fien vertrekt voor onbepaalde tijd naar Trudi, een bevriende vrouw die altijd al aanwezig was in het leven van Fien in de vorm van hondenoppas. Na een aantal weken bij Trudi komt Fien eindelijk tot rust.

Ook de balans binnen het gezin herstelt zich en langzaam aan wordt er gedacht aan een terugkeer van Fien naar het gezin. Ze hebben zich er inmiddels allemaal al bij neergelegd dat de terugkeer van Fien wederom als huishond zal zijn en dat het hulphond-avontuur definitief ten einde is. Fiens werk binnen het gezin is klaar, maar alle gezinsleden houden van Fien, ze is met de kinderen opgegroeid en ze hoort bij hen.

Eenmaal thuis pakken Frank en Fien de draad weer op, maar dan op een andere manier. Ze doen de dingen die ze beide erg leuk vinden, zoals springen over het slootje op weg naar school. Frank en Fien hebben door alle belevenissen samen een band die Frank niet met Maggy heeft. Een gecompliceerde band, maar een sterke band.

De tijd gaat voorbij, en de moeder van Frank blijft het tweetal observeren. En ook al wil ze het liever niet zien, ze kan niet anders dan concluderen dat de stress van Fien terug begint te keren. Het ligt kennelijk aan hen, dit gezin is te druk voor Fien. Frank is te druk voor Fien.

Franks moeder begint te vermoeden dat Fien al toen ze een pupje was problemen had. Ze hebben haar vanaf het eerste begin gezien als een rustige en relaxte hond. Nu beginnen ze te vermoeden dat Fien altijd al overgevoelig was, maar dat ze zich afsloot van de prikkels die ze niet aankon, en dat ze daarom soms zo stil was.

Wellicht is Fien nooit geschikt geweest als hulphond. Misschien heeft ze een te gevoelig karakter om prikkels op af te reageren. Franks moeder verwijt het zichzelf, en in mindere mate de hondentrainer en de andere specialisten die haar hebben geholpen, dat ze dit niet eerder hebben gezien.

Frank is inmiddels 10 jaar en het is 3 jaar geleden dat zijn hulphond-avontuur met Fien begon. Hij heeft al afscheid moeten nemen van haar als hulphond, maar nu volgt de nog veel moeilijkere maar onvermijdelijke stap, hij zal ook afscheid moeten nemen van haar als huishond. Het valt de moeder van Frank zwaar deze beslissing te moeten nemen, maar er zit niets anders op. Ze gunt Fien de rust die ze had in die paar weken bij Trudi. Na lang overleggen besluit Trudi om Fien permanent over te nemen van het gezin.   

Voor Frank voelt dit hele proces als falen. Alhoewel iedereen dit uit zijn hoofd probeert te praten lijkt het net alsof hij iets verkeerd heeft gedaan waardoor Fien hem niet meer zo leuk vindt als vroeger. Maar Frank deed alleen wat hem geleerd werd. En hij is zoals hij is.
Af en toe komen Trudi en Fien bij Frank op bezoek. Frank doet zijn best zich aan te passen aan de nieuwe regels. Maar alles is nu anders. Frank speelt en rent met Fien, maar hij mag niet meer naar Fien toelopen om haar te knuffelen, hij moet wachten tot Fien naar hem toe komt. Dit doet Frank, uit liefde voor Fien, ook al is het met heel veel tranen in zijn ogen.

Ik mag bij een van deze bezoekjes getuige zijn. Het doet ook mij pijn om te zien wat een lastige weg dit gezin en deze hond inmiddels achter de rug hebben. Wat ooit zo liefdevol en hoopvol begon is nu noodgedwongen helemaal losgelaten. Frank staat inmiddels niet meer open voor ondersteuning door dieren. Hij zou deze ondersteuning nog steeds goed kunnen gebruiken, maar waar hij ooit zo onbevangen en enthousiast begon met trainen is nu een droom in duigen gevallen. Zijn vertrouwen in dierenondersteuning lijkt verdwenen. Er zal geen nieuwe Fien meer komen binnen dit gezin.

Het is een treurig einde van iets wat zo mooi had kunnen zijn. Maar ondanks alles heeft iedereen zichzelf weer bij elkaar geraapt en gaat het nu goed met Frank en Fien. Fien is gelukkig bij Trudi, en Frank pakt het leven weer op zonder Fien. Hij is nog steeds de fantasierijke vrolijke jongen die ik 4 jaar geleden ontmoette. Hij sleept nog steeds de grootste stokken mee naar huis en hij vertelt me daar nog steeds de meest intrigerende verhalen over.

De geschiedenis met Fien heeft Frank gevormd, maar hij is nog altijd even open, lief en charmant en ik begin me af te vragen wat deze wending eigenlijk voor mij en mijn fotoproject betekent. Zou dit de laatste keer zijn dat ik Frank fotografeer?

Ik wandel met Frank de vertrouwde route naar school, langs alle slootjes waar hij vroeger dagelijks overheen sprong met Fien en ik merk dat ik nog niet klaar ben met het fotograferen van deze bijzondere jongen. Ik vraag aan hem of ik hem nog eens mag opzoeken, ook al is hij niet meer samen met Fien, en dat mag. 

To be continued…

Fotoproject Noah

De nu 18-jarige Noah was 11 jaar toen ik haar voor het eerst fotografeerde. Noah is zelf net zo enthousiast over dit fotoproject als ik. We hebben uitgebreid besproken hoe haar leven in elkaar zit, en wat haar dromen voor de toekomst zijn. Ik portretteer haar met de mensen die er toe doen in haar leven en op deze manier zie ik haar voor mijn lens en ogen opgroeien en veranderen. Ik ben benieuwd waar dit avontuur ons gaat brengen.

Noah was 11 jaar toen ik haar voor het eerst fotografeerde, en meteen die eerste keer bedachten we: hier willen we meer mee. Er was magic in the air. Noah is niet bang om voor een camera te staan, of om haar gevoelens met mij te delen. Noah is eigenlijk nergens bang voor. Behalve dan voor griezelfilms, en wolven. Maar het leven maakt haar niet bang, en al helemaal niet onzeker.

Noah en ik gaan met dit fotoproject een lange termijn commitment aan samen. Ik ga een portret maken van Noah’s leven. Ik zal de foto’s en de verhalen aan mensen laten zien. Noah zegt dat ze dit leuk vindt. Ik vraag me af in hoeverre ze hier echt over nadenkt. Of ze het wel kan overzien. Door de dingen die ze zegt raak ik soms in de war. Praat ik met een volwassene of met een kind?

Ik ken Noah’s moeder Maaike al mijn hele leven. Ik voel me dus verbonden met Noah, alhoewel ik haar eigenlijk pas nu echt leer kennen. Het verbaast me hoe makkelijk ze mij en mijn camera toelaat in haar wereld, alsof het niet heel erg vreemd is dat iemand, die je eigenlijk maar nauwelijks kent, opeens alles van je wil weten.

Ik overleg met Noah met wie ze graag als eerste op de foto zou willen gaan. Ze kiest Lisa. Lisa en Noah go way back. Ze vieren dit jaar dat ze elkaar 10 jaar kennen. Sommige mensen zeggen dat Lisa en Noah op elkaar lijken, maar dat begrijpt Noah niet. Wel vertelt Noah me dat ze echt dezelfde soort humor hebben, en een eigen alfabet, en een vast hangplekje bij school.

‘Ik vertel alles aan Lisa’ zegt Noah. En later zegt ze: ‘Lisa is heel mooi’. ‘Lisa heeft hele mooie groene ogen, zoals de wereld’. Overvallen door zoveel spontane poëzie besluit ik een dubbelportret te maken met Lisa in de voorgrond. Lisa heeft inderdaad prachtige ogen.

Als we met een longboard naar een pleintje in de buurt gaan zijn Lisa en Noah duidelijk in hun element. Er wordt gelachen en gegild en de vriendinnen stuiven in het rond. Op een gegeven moment vertelt Noah me dat ze zichzelf vergelijkt met een tijger. ‘Tijgers zijn roofdieren’ zegt ze, ‘ze zijn mooi en lui, maar als er iets moet gebeuren dan doen ze het snel en goed’.

De volgende fotoshoot met Noah is bij haar vader thuis. Noah groeit grotendeels op bij haar moeder Maaike, en deels bij haar vader Patrick. Ook vertelt ze me al snel over Erik, de vader van haar zusje, en over Noël, de vriend van haar moeder. Het is best een drukke en gecompliceerde gezinssituatie zo alles bij elkaar.

Noah heeft inmiddels een beugel, maar we maken er weinig woorden aan vuil. Het is nou eenmaal zo, en Noah vindt het prima. Wel valt het mij opeens op dat ze er zo volwassen uit ziet als ze niet lacht. Ik zie haar veranderen van puber naar jonge vrouw en weer terug.

Het is mooi om Noah bij Patrick thuis van een andere kant te zien, ik had Patrick nog niet eerder ontmoet. Bij Noah’s moeder Maaike is het altijd een drukte van belang. Er zijn daar in totaal 5 kinderen en een wisselend aantal huisdieren. Maaike als Noël zijn allebei vaak druk met hun carrière en de zorg voor alle kinderen en dieren in huis. Maar hier in dit huis is Noah alleen met haar vader, en hier is het stil.

Weer terug in het huis van haar moeder Maaike, doen Noah en ik een lichttestje. Noah ging hier even tegen de tafel staan, op mijn verzoek, zodat ik de flitser in kon stellen. Dit is nooit als ‘echte foto’ bedoeld. Toch hou ik van dit portret van Noah. Noah’s lichaamstaal en oogopslag heeft me altijd geïntrigeerd.

Als Maaike en de twee andere kinderen van Maaike (Noah’s zusje June en broertje Silvijn) na een tijdje ook thuiskomen, proberen we een gezinsfoto te maken. Noah en June poseren graag voor deze fotoshoot, maar Silvijn voelt hier een stuk minder voor. Het wordt een hectische, maar typerende fotoshoot. We geven het uiteindelijk op, er zullen nog genoeg kansen komen.

Noah heeft haar eerste echte bijbaantje in het restaurant van Erik, de vader van haar zusje June, en ik mag met haar mee.

Noah werkt met plezier in de spoelkeuken, maar ze heeft grotere plannen. Ze wil achter de bar werken, of in de bediening. Ze werkt hard om dit zo snel mogelijk te bereiken. En ondertussen ziet ze er stralend uit, in die spoelkeuken.

‘Erik is mijn maatje’ zegt Noah over de vader van haar zusje, ‘hij is hip, een echte sportman, hij doet aan hardlopen en hij heeft een racefiets, net als ik’. 

Binnenkort mag Noah met Erik en June mee op wintersport en ze kijkt hier erg naar uit.

To be continued…

Fotoproject Lucien

Dit vierluik van de autistische Lucien, die ik op een mooie zondagmorgen mocht portretteren, heeft eigenlijk geen woorden nodig. Je leert hem beter kennen door beter naar hem te kijken.

Fotoproject 11 years old

Fotoproject I wanna be

De foto’s uit I wanna be gaan over kinderfantasieën. Waar het bij volwassenen een opgave is om ze tijdens een fotoshoot weg te laten dromen is dat bij kinderen anders. Dat wil zeggen, als jouw aanwezigheid ze niet verlegen maakt. De kunst is om jezelf onzichtbaar te maken. Of eigenlijk ben je wel aanwezig, maar slechts als een spiegel zonder commentaar, een manier voor het kind om naar zichzelf te kijken door jouw ogen.